Gmina Radziłów powstała w powiecie szczuczyńskim w guberni łomżyńskiej za czasów Królestwa Polskiego. Stało się to 31 maja 1870 r. z powodu utraty praw miejskich przez miasto Radziłów. Kształtowała się w granicach dotychczasowego miasta z dołączeniem niektórych wsi z sąsiedniej (znoszonej) gminy Mścichy.

Początków osadnictwa w Radziłowie należy szukać w czasach księcia Janusza I. Już w 1421 r. książę nadał Mikołajowi i Włodkowi z Siennicy 30 włók ziemi zwanej Wąsosze nad Wissą. 33 lata później na terenie kilku posiadłości szlacheckich książę Władysław I lokował miasto książęce Radziłów. W 1495 r. ziemia wiska została włączona do Korony Królestwa Polskiego i w ten sposób Radziłów stał się miastem królewskim.

W późniejszych latach Radziłów znów stał się miastem należącym do Księstwa Mazowieckiego, jednak po 1526 aż do 1795 r. był ponownie miastem królewskim.

Współcześnie…

W gminie znajduje się wieś Radziłów, która należy do powiatu grajewskiego. Według Raportu Urzędu Statystycznego w Białymstoku z 2020 r. liczba ludności w 2019 r. w powiecie grajewskim to ponad 47 tys., a w gminie Radziłów ponad 4 tys. 700.

Na terenie obecnej wsi Radziłów znajduje się rzymskokatolicki kościół parafialny św. Anny. Należy do dekanatu Szczuczyn diecezji łomżyńskiej.

Obecna murowana świątynia została zbudowana w latach 1978-1985, dzięki staraniom księdza Franciszka Pogorzelskiego i księdza Witolda Brulińskiego, aby zastąpić drewnianą budowlę pod wezwaniem świętej Barbary, przeniesioną w 1982 r. do Kramarzewa. 10 listopada 1985 r. odbyła się konsekracja budowli przez biskupa łomżyńskiego Juliusza Paetza. Jest to kościół o dwóch kondygnacjach, charakteryzujący się nowoczesną bryłą architektoniczną. Ma wieżę o wysokości 45 m oraz współcześnie wyposażone wnętrze. W kościele można obejrzeć zabytkowe stacje drogi krzyżowej.

W Radziłowie jest także pomnik poświęcony Bohaterom z terenu gminy Radziłów, którzy zginęli w walkach o Niepodległość Polski w latach 1918–1920. Odbywają się tam lokalne przemarsze w ramach uroczystości upamiętniających te wydarzenia oraz symboliczne składanie wieńców.

Parafia, której dzieje sięgają XV stulecia

W gminie Radziłów jest także zabytkowy kościół w Słuczu - parafia pw. Narodzenia NMP, która została erygowana w 1444 r. z fundacji Jana Golyash de Lank, dziedzica w Słuczu.

W historii parafii istniało kilka kościołów drewnianych, z których budowę ostatniego ukończono w 1706 r. Służył on wiernym do czasu zbudowania obecnego kościoła murowanego. Kościół ten pw. Narodzenia NMP zbudowano w latach 1908-1911 staraniem ks. Ignacego Nowakowskiego. Podczas wojny w 1944 r. zostały zburzone wieże kościelne. Ołtarz główny został konsekrowany 16.02.1960 r. przez Biskupa pomocniczego Aleksandra Mościckiego.

Perła drewnianej architektury

Gmina ta może się także poszczycić jednym z najcenniejszych zabytków drewnianej architektury sakralnej w Podlaskiem - Kościołem w Kramarzewie. Został wybudowany w 1739 r. i zanim trafił do Kramarzewa gromadził wiernych w oddalonym o kilka kilometrów Radziłowie. Więcej o kościele jest w artykule: Kościół w Kramarzewie – perła podlaskiej architektury, na naszej stronie internetowej. 

źródło: diecezja.lomza.pl, bialystok.stat.gov.pl, pl.wikipedia.org
oprac.: Paulina Tołcz
red.: Cezary Rutkowski
fot.: Kamil Timoszuk/UMWP oraz Urząd Gminy Radziłów