XVIII-wieczny kościół pw. św. Barbary należy do parafii św. Anny w Radziłowie. Proboszczem jest tu ks. Jarosław Filochowski, który sprawuje też pieczę nad zabytkiem. Przez ponad 200 lat świątynia znajdowała się w Radziłowie. W 1982 r. została przeniesiona do pobliskiego Kramarzewa.

– Stary kościół był po prostu za mały na liczącą blisko 4 tys. wiernych parafię. Po ukończeniu budowy nowej świątyni, XVIII-wieczny budynek został przeniesiony. Wiadomo było, że to jest szczególny obiekt i, że będzie wymagał troski – wyjaśniał ks. Filochowski. – Przyjechali górale, rozebrali kościół, oczywiście oznakowali każdy element, każdy zrąb, każdą belkę i złożyli go ponownie w tym miejscu, w którym się teraz znajdujemy.

Budynek przyciąga uwagę zwartą i wysoką bryłą. Szalówka zewnętrzna jest położona pionowo, co wzmaga wrażenie strzelistości, choć jest to kościół bezwieżowy. Do wnętrza prowadzą dwuskrzydłowe drzwi z litego drewna. 
W środku uwagę zwracają trzy ołtarze. Ołtarz główny i boczne pochodzą z 1870 r. i są w typie późnobarokowym. Na ołtarzu głównym nad tabernakulum widzimy obrazy św. Anny, a w zwieńczeniu św. Barbary. W lewym ołtarzu Trójcę Świętą i wizję św. Antoniego Padewskiego, a w prawym św. Jana Ewangelistę i Niepokalane Poczęcie Najświętszej Marii Panny.

Jest tu też niezwykła, pochodząca z 1871 r. ambona o kształcie łodzi z baldachimem imitującym żagiel. Obecnie baldachim został zdjęty, a w jego miejscu znajdują się rusztowania, bo w kościele trwają prace konserwatorskie nad poszukiwaniem najwcześniejszych zdobień ścian. 

– Polichromia, którą obecnie widzimy, autorstwa prof. Stanisława Długozimy, pochodzi z 1967 r. Jest typowo ludowa i nieźle zachowana – farba wprawdzie odstaje, jednak zachowane są wszystkie motywy. Ale to jest kościół z 1739 r., więc poszukujemy fragmentów o wiele starszych. Trzeba je zlokalizować i zobaczyć w jakim są stanie i jak jest ich dużo. Dopiero wtedy będzie podstawa do decyzji, czy zostawiamy tę, która jest najnowsza i w najlepszym stanie, czy będziemy robić coś z tą, która jest pod spodem – informował ks. Jarosław.

Kolejnym niezwykłym elementem kościółka w Kramarzewie są organy – znakomicie zachowane, pochodzące z 1839 r. Posiadają pozytywkę o pięciu głosach i dwóch miechach. Wciąż są używane podczas nabożeństw, które w tym niezwykłym kościele odbywają się w każdą niedzielę i święta o godz. 9. Są tu też organizowane pasterki.

– Świątynia tą szczególną atmosferą przyciąga wiernych nie tylko z terenu parafii. Zdarzało się, że ktoś specjalnie właśnie tu chce przyjechać nawet z bardzo daleka po to, żeby zorganizować uroczystość. Kiedyś mieliśmy nawet telefon ze Szczecina w sprawie udzielenia u nas ślubu – mówił ks. Filochowski.

Prace konserwatorskie w kościele filialnym w Kramarzewie od kilku lat regularnie wspiera Samorząd Województwa Podlaskiego.

 - To wyjątkowy obiekt, zasługujący na szczególną uwagę, dlatego, jako zarząd województwa staramy się wspierać wszelkie prace konserwatorskie prowadzone w Kramarzewie, zarówno na zewnątrz budynku, jak i w jego wnętrzach – podkreślał marszałek Artur Kosicki – Zależy nam, aby to podlaskie dziedzictwo miało jak najlepszą opiekę, aby cieszyło wiernych, historyków i turystów, a w przyszłości  abyśmy jego bogactwo mogli przekazać przyszłym pokoleniom - dodał.

Od 2019 r. na renowację zabytku władze Podlaskiego przekazały blisko 180 tys. złotych. 
Samorząd dofinansował m.in. prace konserwatorskie i budowlane przy szalunku kościoła czy konserwację południowej ściany prezbiterium.  

***

Pierwsze wzmianki o drewnianym kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, świętych Barbary, Jakuba Apostoła i Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Radziłowie pochodzą z XV wieku. W 1739 r. staraniem proboszcza Jakuba Tafiłowskiego wybudowano obecną świątynię. Remontowana była w latach: 1760, 1811, 1820, 1867-79 (wymieniono m.in. sygnaturkę na dachu), 1962. Podczas ostatniego remontu wykonano polichromie według projektu Stanisława Długozimy. W latach 80. XX w. wybudowano w jej sąsiedztwie nowy murowany kościół, a stary przeniesiono do Kramarzewa.

Aneta Kursa
red.: Barbara Likowska-Matys
fot.: Kamil Timoszuk