Nabożeństwa paschalne odprawiane w nocy z 23 na 24 kwietnia w całej Polsce, w tym w licznych świątyniach prawosławnych w województwie podlaskim, tradycyjnie składają się z trzech części. Są to kolejno – nabożeństwo północy (połunosznica), jutrznia paschalna (zautrennia paschalna) oraz paschalna Liturgia św. Jana Złotoustego.

Pierwsze z tych nabożeństw – tzw. połunosznica rozpoczyna się o godz. 23.30. Odbywa się na środku świątyni przed tzw. „płaszczenicą”, która w prawosławiu symbolizuje Grób Pański. Po jego zakończeniu, kapłani i wierni trzykrotnie okrążają w procesji cerkiew i zatrzymują się przed je zamkniętymi drzwiami.

Gdy wszyscy są jeszcze zgromadzeni przed drzwiami cerkwi, rozpoczyna się jutrznia paschalna. Śpiewany jest tzw. troparion Zmartwychwstania („Chrystus powstał z martwych, śmiercią podeptał śmierć i będącym w grobach życie dał”). Następnie kapłan trzykrotnie stuka krzyżem w drzwi cerkwi – symbolizuje to odwalenie kamienia od grobu zmartwychwstałego Chrystusa – otwiera je i wszyscy wchodzą do środka.

Christos Woskresie (Chrystus Zmartwychwstał)!

Charakterystycznym motywem trwającego kilka godzin wielkanocnego nabożeństwa w cerkwi jest wychodzenie kapłana przed wiernych i wznoszenie trzykrotnego okrzyku „Christos Woskresie” (Chrystus Zmartwychwstał). Wierni odpowiadają wtedy duchownemu – „Woistinu woskriesie” (Prawdziwie Zmartwychwstał).

Od kilkunastu już lat do cerkwi prawosławnych w większych miastach w Polsce, jeszcze w trakcie uroczystego nabożeństwa wielkanocnego, docierał tzw. Święty Ogień z Bazyliki Grobu Pańskiego w Jerozolimie. Tak stało się również i w te święta. W dostarczenie ognia do Polski, a następnie do Białegostoku, osobiście zaangażował się Marszałek Województwa Podlaskiego Artur Kosicki.

Paschalne nabożeństwo w cerkwiach kończy obrzęd tzw. „myronowania”, który polega na namaszczeniu wiernych świętym olejem. Po liturgii kapłan święci jeszcze „artos” – chleb rozdawany wiernym. Część tego chleba wierni spożywają, a resztę przechowują jako relikwię.

Prawosławne wielkanocne tradycje

Ważną tradycją świąteczną wśród wyznawców prawosławia jest to, że przez okres 40 dni, począwszy od Niedzieli Zmartwychwstania do Święta Wniebowstąpienia Pańskiego, wierni witają się wspomnianymi słowami: „Christos Woskresie” (Chrystus Zmartwychwstał) i odpowiadają „Woistinu woskriesie” (Prawdziwie Zmartwychwstał). Również każde niedzielne nabożeństwo w tym 40-dniowym okresie jest kończone uroczystą procesją wokół cerkwi.

Natomiast wśród wyznawców prawosławia w naszym regionie zachował się ciekawy zwyczaj wielkanocny, zwany „wołoczebne”. Polega na tym, że dzieci odwiedzają w święta swoich rodziców chrzestnych, a ci obdarowują je słodyczami.

oprac.: Jerzy Górko na podstawie www.liturgia.cerkiew.pl
red.: Barbara Likowska-Matys