Gmina położona jest w 30 proc. na terenach należących do Narwiańskiego Parku Narodowego i Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Narwi, które wchodzą w skład Obszarów Natura 2000.

Miasto i gmina należy do najmniejszych w Polsce, zarówno pod względem powierzchni i ludności. Zajmuje obszar 76,6 km². Liczba ludności oscyluje wokół 2 tys. osób. Suraż jest stary. Prawa miejskie otrzymał już w 1445 r., jednak jego początki sięgają XI w.

Przodkami mieszkańców Suraża są uchodźcy z Suroża, obecnie miasto Sudak na Krymie, wyparci stamtąd przez Chazarów i Tatarów. Jarosław Mądry, obwarowując Ruś Kijowską w XI w., pobudował cztery grody nazywając je suraznymi, czyli groźnymi. Początkiem miasta było grodzisko zbudowane na brzegu Narwi w XII w.

Do najcenniejszych zabytków Suraża należy układ przestrzenny z XV-XVI w., najlepiej zachowany w całym dawnym Wielkim Księstwie Litewskim z dwoma rynkami: lackim i ruskim. Najstarszym zabytkiem miasta jest grodzisko wczesnośredniowieczne. O dawnej wielokulturowości Suraża świadczą dzisiaj tylko cmentarze: rzymsko-katolicki, prawosławny i żydowski. Najmłodszym zabytkiem sakralnym jest kościół pw. Bożego Ciała z 1878 r. w Surażu.

Atrakcje kulturowe Suraża

• grodzisko „Góra królowej Bony” z XII-XV w.;
• grodzisko wczesnośredniowieczne „Ostrówek” w Zawykach;
• kościół z 1873 r.;
• cmentarz katolicki przy kościele;
• kirkut żydowski z 1865 r.;
• stara drewniana zabudowa
• układ miejski z XV w. z dwoma rynkami;
• pomnik powstańców z 1863 r. przy Zakościelnej;
• prywatne Muzeum Archeologiczne Władysława Litwińczuka;
• cmentarz unicki i prawosławny z XVII w. z kaplicą cmentarną pw. Imienia Maryi (dawniej unicką, następnie prawosławną) z II poł. XVIII w. w Zawykach;
• miejsce po dawnym majątku Reńszczyzna stanowiącym własność Mikołaja Konopińskiego;
• wczesnośredniowieczna Osada Słowiańska Nawia.

Już wjeżdżając do Suraża ulicą Białostocką zauważyć można kilka muzeów:

• Muzeum Archeologiczno – Etnograficzne;
• Muzeum Dziedzictwa Pokoleń;
• Muzeum Kapliczek.

Suraż leży w dolinie Narwi na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego. Wspólną cechą wszystkich obszarów wchodzących w skład Parku są niespotykane w żadnej innej części kraju-walory przyrodnicze i korzystne warunki bioklimatyczne. Atutem tych terenów jest unikalny system rzeczny z olbrzymim bogactwem świata roślinnego i zwierzęcego.

Przez gminę Suraż przebiegają szlaki turystyczne

• Podlaski Szlak Bociani;
• Rowerowa Obwodnica Narwiańskiego Parku Narodowego;
• Szlak rowerowy im. Jana Pawła II;
• Szlak Włókniarzy;
• Szlak Kolejarzy;
• Ścieżka spacerowa Suraż;
• Ścieżka Dydaktyczna Suraż-Kowale;
• Szlak konny Doliny Górnej Narwi;
• Szlak Wodny Pradoliny Narwi;
• Szlak Wodny Labirynty Narwi;
• Szlak Konopielki;
• Szlak Książąt Mazowieckich.

Ciekawą atrakcją Suraża jest coroczny festyn średniowieczny „Grodzisko”, który odbywa się w ostatnią niedzielę czerwca. Podczas festynu można obejrzeć pokazy walk rycerskich, konkursy i koncerty muzyki dawnej.

źródło: Urząd Miejski w Surażu
oprac.: Paulina Dulewicz
fot.: Kamil Timoszuk