Miasto i Gmina Czarna Białostocka położona jest w znacznej części na terenie Puszczy Knyszyńskiej. Samo miasto Czarna Białostocka usytuowane jest na polanie leśnej, a w pobliżu znajduje się malowniczy zalew Czapielówka.

Początki „Czarnej”

Na miejscu obecnego miasta rozciągała się wielka Puszcza Knyszyńska, w której polowali pierwsi myśliwi. Po I rozbiorze Polski jeden z książąt rosyjskich kazał zbudować leśniczówkę, która w późniejszym czasie spłonęła. Od momentu powstania leśniczówki, czyli w 1772 r., datuje się osadnictwo w Czarnej Wsi. W ciągu kolejnych lat rosyjscy zaborcy zbudowali linię kolejową Warszawa-Petersburg. Dzięki powstaniu stacji Czarna Wieś zaczęła się rozwijać. W tym czasie zaczęli osiedlać się tu ludzie. Początkowo karczowali lasy, później zajęli się również garncarstwem oraz wytwarzaniem dachówek i cegieł. W późniejszych latach zasoby lasów puszczy zaczęły się zmniejszać. Winni temu byli smolarze, którzy w smolarniach wytwarzali smar i terpentynę. Przy produkcji  powstawało dużo czarnego i gęstego dymu, przez co osada stała się zakopcona i czarna. Znalazło to swoje odbicie w jej kolejnych nazwach: Czarna Wieś Kolejowa, Czarna Wieś Stacja, Czarna Wieś Osada. Jednak nie tylko produkcja smarów i terpentyny  przyczyniły się do powstania przydomka "czarna". Tereny obecnie zajmowane przez Czarną Wieś Kościelną i Czarną Białostocką w owych czasach należały do obszarnika Czarneckiego. Czarna Wieś Osada otrzymała prawa miejskie i nazwę czarna Białostocka 7 lipca 1962 r.

Szlak rękodzieła

Ważną atrakcją gminy jest Szlak Rękodzieła Ludowego województwa podlaskiego, który powstał z inicjatywy Działu Etnografii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku w 1994 r. Jest to wyjątkowa trasa, dzięki której zwiedzający mają okazję poznać bogate i żywe tradycje sztuki ludowej Podlasia.

Podczas wycieczki Szlakiem Rękodzieła Ludowego można odwiedzić następujące pracownie: tkactwa dwuosnowego, rzeźbiarską, wyrobu łyżek, garncarską oraz warsztat kowalski. Większość pracowni znajduje się na terenie Czarnej Wsi Kościelnej - znaczącym ośrodku sztuki ludowej i "zagłębiu ceramicznym". Natura bowiem hojnie wyposażyła tę ziemię w glinę, której pokłady znajdują się tuż pod powierzchnią. Czarna Wieś Kościelna słynie także z unikalnego wykorzystania wyrobów ceramicznych z gliny.

Trasa Szlaku Rękodzieła Ludowego przebiega przez następujące miejscowości:

Czarna Białostocka – Czarna Wieś Kościelna – Łapczyn – Zamczysk – Janów – Sokółka. Trasę położona jest wśród pięknych lasów Puszczy Knyszyńskiej.

Leśne bogactwo

W gminie Czarna Białostocka ponad 76% obszaru stanowią tereny leśne i zielone wchodzące w skład kompleksu leśnego: Puszcza Knyszyńska.

Na terenie gminy znajdują się także rezerwaty przyrody:

• Rezerwat Karczmisko, który funkcjonuje od 1971 r., zajmuje powierzchnię 6,15 ha. Jest to rezerwat leśny, utworzony w celu ochrony boru mieszanego sosnowo - świerkowego,
• Jesionowe Góry, o pow. 376,55 ha, obejmuje ochroną 11 zespołów roślinnych, w tym grąd szczytowy z okazałymi jesionami, lipami, dębami na pagórkach oraz 15 gatunków roślin chronionych,
• Rezerwat przyrody Budzisk o pow. 328,51 ha obejmuje ochroną grądy, lasy mieszane i świeże, a także torfowiska, z olsami i łęgami oraz łąki turzycowe. W runie leśnym występują między innymi storczyk krwisty, wielosił błękitny i rosiczka,
• Rezerwat przyrody Krzemianka o pow. 230,19 ha obejmuje ochroną dolinę rzeki Krzemianka z wydajnymi źródłami oraz łęgi i świerkową postać grądu na granicy zasięgu. Występują tu takie rośliny chronione, jak podkolan biały i zielonawy oraz arnika górska,
• Rezerwat Taboły o pow. 302,44 ha, obejmuje ochroną leśne zespoły torfowiskowe: bór świerkowy torfowcowy, bór mechowiskowy, a także biel i olsy.

Gminę okalają piesze szlaki turystyczne:

• Szlak Supraski,
• Szlak Puszczański,
• Szlak Królowej Bony,
• Szlak Sławińskiego,
• Szlak Dawnego pogranicza,
• Ścieżka Powstania Styczniowego.

Miłośnicy bardziej aktywnego spędzania czasu mają do wyboru szlak rowerowy z Puszczy Knyszyńskiej do doliny Biebrzy o długości całkowitej 250 km, długość na terenie gminy 22 km.

Jedną z głównych atrakcji miasta jest zalew wodny Czapielówka w Czarnej Białostockiej, który został oddany do użytku w 1981 r. Zalew położony jest w Puszczy Knyszyńskiej. W okresie wakacyjnym do dyspozycji plażowiczów udostępniono wypożyczalnię sprzętu wodnego, która oferuje kajaki i rowery wodne. W maju tego roku oddano do użytku wyremontowany teren przy zalewie wodnym. Było to możliwe dzięki dotacji z funduszy europejskich w wysokości 3,5 mln zł, której udzielił zarząd województwa.

Czarna Białostocka liczy 9 402 mieszkańców

źródło: UM w Czarnej Białostockiej, Nadleśnictwo Czarna Białostocka
oprac.: Paulina Dulewicz
fot.: Mateusz Duchnowski, Małgorzata Sawicka, Kamil Timoszuk