To gmina wiejska w powiecie grajewskim, którą tworzy 19 miejscowości. Na jej terenie mieszka obecnie ponad 3,5 tys. osób. Siedzibą gminy jest Wąsosz. Jego dzieje sięgają XV w. Założycielem Wąsosza był książę Władysław I, który zdecydował o jego powstaniu w miejscu, gdzie rzeczka Gręska wpada do Wissy. I właśnie od zwężenia między tymi rzekami, zwanego wówczas „wąsosze”, pochodzi nazwa miejscowości, której akt lokacyjny wydany został 13 maja 1436 r.

Początki Wąsosza to dynamiczny rozwój trwający do potopu szwedzkiego, który skutecznie go zahamował. Z okresem tym związana jest funkcjonująca do dziś legenda. Mówi się, że w grobowcu w miejscowym klasztorze spoczywa trumna jednego z bohaterów "Potopu" Henryka Sienkiewicza, starosty wąsoskiego – Rzędziana. Kolejny ślad legendy to nazwa dużego rynku w centrum miejscowości. Nosi on nazwę Placu Rzędziana.

Zabytkowy klasztor

Miejscem, które warto zobaczyć przebywając na terenie gminy, jest klasztor pokarmelicki w Wąsoszu. W XVII w. kamienicę przekazał w darze zakonowi karmelitów trzewiczkowych mieszczanin Andrzej Rogala. Obiekt wkrótce przekształcono w kościół.

Usytuowany jest w północno-zachodniej części pierzei wspomnianego Placu Rzędziana, przy drodze wiodącej do Szczuczyna, na placu otoczonym ogrodzeniem z betonowych słupów połączonych metalowymi przęsłami z bramą główną od południa. Klasztor jest dostępny do zwiedzania. Obecnie to Sanktuarium Maryjne. Znajduje się w nim cudowny XVI-wieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem.

Miejsce kultu maryjnego

Obraz ten znalazł się w Wąsoszu zapewne przed 1641 r. ponieważ z tego roku pochodzi pierwsze odnotowane cudowne uzdrowienie. Dla kościoła karmelitów trzewiczkowych w Wąsoszu obraz ofiarował Aleksander Grajewski, o czym wspomina kronika klasztorna z 1670 r.

Ofiarodawca przekazał obraz karmelitom pod wpływem pewnego wydarzenia. Gdy był o krok od popełnienia grzechu wiszący na ścianie obraz spadł na podłogę. Wówczas uznał, że właściwszym miejscem dla obrazu będzie kościół karmelicki w Wąsoszu, gdzie przed wizerunkiem Matki Bożej więcej osób zmieni swoje grzeszne postępowanie.

I tak się stało. Przed oblicze Matki Bożej w klasztorze w Wąsoszu do dzisiaj licznie przybywają pielgrzymi, zwłaszcza podczas odpustu przypadającego na 16 lipca.

oprac.: Cezary Rutkowski
na podst. stron: zabytek.pl,  gminawasosz.pl