To właśnie w obecnej siedzibie Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej znajdował się punkt zbiorczy dla ochotników, którzy w lipcu i sierpniu 1920 r. stanęli do walki przeciwko bolszewikom.

 - Tutaj, z punktów werbunkowych, które znajdowały się m.in. na ul. Kilińskiego i Św. Rocha, transportowano ochotników i stąd wędrowali oni do swoich jednostek – wyjaśniał dr Jarosław Schabieński, naczelnik Oddziałowego Biuro​ Upamiętniania Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) w Białymstoku. 

Do Armii Ochotniczej zaciągali się m.in. pracownicy zakładów, którzy nie podlegali poborowi, harcerze, uczniowie i młodzież akademicka. To „pospolite ruszenie” było odpowiedzią na wezwanie Rady Obrony Państwa, aby wszyscy Polacy zdolni do noszenia broni zgłaszali ochotniczo do obrony ojczyzny przed bolszewickim najeźdźcą. Odzew był ogromny.

-  Z najbliższych okolic i samego Białegostoku było to ponad 600 osób, a sama armia od lipca do sierpnia 1920 r. osiągnęła stan ponad 77 tys. ludzi. To była naprawdę olbrzymia rzesza patriotów, tych którzy nie podlegali normalnemu poborowi, ale byli gotowi do tego, aby bronić ojczyzny – podkreślał dr Schabieński. 

Z okazji odsłonięcia tablicy memoratywnej, list do uczestników uroczystości skierował  Artur Kosicki, Marszałek Województwa Podlaskiego.
Podkreślał w nim wielkie poświęcenie Polaków w obliczu zagrożenia przed bolszewickim najeźdźcą:

„W szeregi nowo utworzonej Armii Ochotniczej wstąpiło ponad 100 tysięcy osób. Reprezentowały one różne środowiska i stany społeczne. W takiej chwili nie liczyły się jednak żadne podziały, liczyło się tylko dobro zagrożonej Ojczyzny!(…) Utworzone z ochotników, liczne polskie oddziały, walczyły dzielnie i mężnie. Wielu z tych żołnierzy poległo, ale ich śmierć nie poszła na marne. Dzięki ich bohaterskiej ofierze, bolszewicka nawała została odparta! Niech, ta odsłonięta dzisiaj tablica na cześć 100. rocznicy utworzenia Armii Ochotniczej, zawsze przypomina obecnym i przyszłym pokoleniom o wielkim patriotyzmie i poświęceniu naszych przodków w imię miłości do Ojczyzny - pisał w liście  marszałek Kosicki (pełna treść listu w załączeniu).

W uroczystości odsłonięcia tablicy upamiętniającej powstanie Armii Ochotniczej wzięli udział m.in. Dariusz Piontkowski - Minister Edukacji Narodowej, Bohdan Paszkowski - Wojewoda Podlaski, przedstawiciele duchowieństwa i służb mundurowych. Gospodarzem uroczystości był gen. bryg. Grzegorz Biziuk, Komendant Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej. 

Uroczystość odsłonięcia tablicy memoratywnej, to element ogólnopolskiej akcji IPN. Podjęto ją w celu upamiętnienia postawy Polaków podczas wojny polsko-bolszewickiej. Wydarzenie zorganizował IPN w Białymstoku i Podlaski Oddział Straży Granicznej.

fot. i tekst: Aneta Kursa