Dodana: 22 czerwiec 2016 12:27

Zmodyfikowana: 22 czerwiec 2016 12:27

Nowe zniewolenie. Obława Augustowska. Lipiec 1945 / Another Captivity. The Augustów Roundup. July 1945

23 czerwca 2016 r.o godz. 13.00 w Archiwum Państwowym w Suwałkach (ul. Tadeusza Kościuszki 69) odbędzie się promocja albumu "Nowe zniewolenie. Obława Augustowska 2016" pod redakcją dr. Ewy Rogalewskiej wydanego właśnie przez białostocki Oddział IPN. Serdecznie zapraszamy! Wstęp wolny!

Ilustracja do artykułu Bez nazwy.jpg

Z relacji rodzin ofiar obławy wynika, że aresztowanych wywieziono w kierunku granicy z BSRS. Ci, których trzymano w Augustowie na Zarzeczu, mieli być wywiezieni samochodami 17 lipca około godz. 3 rano w kierunku na Lipsk i Grodno. Według Tadeusza Bondziula, świadka zeznającego w śledztwie IPN, samochody wróciły około godz. 8. „Zapamiętałem, że były 3 samochody GAZ–AA z bronią maszynową. Widziałem, jak żołnierze NKWD wyprowadzali uwięzionych na samochody… Było ich około 40–50 mężczyzn… W kolumnie był jeden samochód UB Willis”. Aresztowanych w okolicach Gib i Płaskiej także wywieziono w kierunku Białorusi, w stronę Sopoćkiń. Stamtąd samochody miały wracać po około trzech kwadransach. W tym miejscu należy zaznaczyć, że operacja „likwidacji band w lasach augustowskich” – jak to określa Abakumow – była prowadzona na całym obszarze Puszczy Augustowskiej, także w miejscowościach położonych dziś po białoruskiej stronie. Likwidacja podziemia antysowieckiego trwała również na terytorium dzisiejszej Litwy, w sierpniu 1945 r. Sowieci przeprowadzili podobną operację w powiecie mariampolskim. Latem 1945 r. trwała też akcja „oczyszczania” lasów na pograniczu polsko-litewskim. Wg relacji mieszkańców litewskiego Kopciewa, złapanych partyzantów Sowieci gromadzili w jednym z miejscowych domów i stamtąd wywozili na stację kolejową Szestokai. Represji, które dotknęły mieszkańców tych okolic było tak wiele, że trudno to będzie ustalić. W pamięci młodszego pokolenia miejscowych Litwinów pojęcie obławy nie funkcjonuje. Możemy natomiast stwierdzić z wielkim prawdopodobieństwem, że obława dotknęła mieszkańców Kalet oraz innych miejscowości w pobliżu Sopoćkiń na dzisiejszej Białorusi, takich jak Balenięta, Nowiki, Rynkowce, Wólka Rządowa i Sonicze. Na okolice Kalet jako możliwego miejsca zbrodni zwrócił uwagę historyków i śledczych Nikita Pietrow w lipcu 2014 r. Z protokołów przesłuchań oraz zebranych później relacji mieszkańców kilku z tych miejscowości wynika, że latem 1945 r. Sowieci zatrzymali tam co najmniej kilkudziesięciu mężczyzn pod zarzutem przynależności do AK. Byli przetrzymywani, przesłuchiwani i bici w stodole w Kaletach. Następnie zostali zawiezieni lub poprowadzeni w stronę polskiej granicy i tam ślad się urwał. Według Wincentego Giedrojcia z Balenięt „w tę stronę gdzie ich zawieziono, przez wiele lat droga była zagrodzona i wstęp [był] wzbroniony”. Odległość z Kalet do granicy wynosi około 3–4 km. Dziś jest to ścisła strefa przygraniczna, do której od strony białoruskiej nadal nie ma dostępu. Jak wynika z relacji świadków, latem 1945 r. w budynkach dawnej stanicy KOP-u w Kaletach stacjonowały bliżej niesprecyzowane jednostki sowieckie. Teren za wsią, przy samej granicy, znajduje się w strefie lasu pierwotnego, rzadko odwiedzanego przez ludzi. Szczególnie interesujący jest kilkusetmetrowy pas graniczny w okolicach widocznego na mapach cypla, o który powiększono BSRS w trakcie powojennego korygowania linii granicznej. Najnowsze zeznania świadków wskazują jako jedno z możliwych miejsc przeprowadzenia egzekucji okolice dawnej leśniczówki Giedź, znajdującej się przy drodze Rygol – Kalety, dziś po białoruskiej stronie. Według Pawła Niziołka w wyniku korekty granicy Związek Sowiecki powiększono właśnie o pas ziemi obejmujący leśniczówkę.   Leśniczówka została później zniszczona. Znajdujący się wewnątrz tzw. zony obszar ten nie był i nie jest dostępny. Specjaliści z zakresu kartografii i geodezji wskazują możliwości istnienia w tej okolicy grobu zbiorowego. Analizując te informacje można stwierdzić, że wersja o rozstrzelaniu i pochowaniu ofiar obławy w okolicy Kalet jest znacznie bardziej prawdopodobna niż dotychczas rozważane okolice Olecka, Puszczy Rominckiej, fortów grodzieńskich, poligonu w Lidzie, posesji PUBP w Augustowie czy okolic drogi Rygol – Giby.

Fragment artykułu Barbary Bojaryn-Kazberuk „Siedemdziesiąt lat poszukiwań”

SPIS TREŚCI

Marcin Markiewicz, Wyzwolenie czy okupacja? / Liberation or Occupation? 

Barbara Bojaryn-Kazberuk, Siedemdziesiąt lat poszukiwań / Seventy Years of the Search for the Victims 

Ewa Rogalewska, Obława Augustowska. Wspólnota pamięci / The Augustow Roundup. A Community of Remembrance 

Album 

Indeks osobowy / Index of Names 

Indeks geograficzny / Index of Geographical Names

Informacje na temat zakupu publikacji wydanych w Oddziale IPN w Białymstoku można uzyskać:

Punkt sprzedaży publikacji IPN w Białymstoku, ul. Warsztatowa 1A
pon.–pt. 7:30–15:30
Kontakt: Krzysztof Jodczyk, tel. 85 66-457-87, email: Krzysztof.Jodczyk@ipn.gov.pl

Za: IPN Białystok

Logo serwisu Twitter Logo serwisu Facebook