Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 r. we wsi Kamionek niedaleko Warszawy w niezamożnej rodzinie drobnoszlacheckiej. Ukończył III Gimnazjum Warszawskie, a następnie wstąpił na Wydział Matematyczno-Fizyczny Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie w 1891 r. po złożeniu rozprawy „Przyczynek do morfologii wymoczków włoskowatych” otrzymał stopień kandydata nauk przyrodniczych.

Aktywność polityczna

Już w młodości był mocno zaangażowany politycznie. W czasie studiów, od 1889 r. działał w prawicowej organizacji Lidze Polskiej. Jako jeden z liderów tej organizacji przekształcił ją w Ligę Narodową, kreśląc autorski program polityczny.

Publikował również liczne artykuły na łamach czasopism „Głosu”, „Czasu” oraz broszur i większych publikacji („Myśli nowoczesnego Polaka”, „Polityka polska a odbudowa państwa”, „Niemcy, Rosja i kwestia Polska”, „Kościół, naród, państwo”), gdzie zawierał swoje poglądy, z którymi chciał trafić do większej grupy polskiego społeczeństwa.

W latach 1906-1909 sprawował mandat posła w Dumie, ówczesnym rosyjskim parlamencie.

W czasie I wojny światowej działał politycznie na emigracji tworząc Komitet Narodowy Polski w Paryżu. Dzięki jego wysiłkom została sformowana Armia Polska we Francji dowodzona przez gen. Józefa Hallera, w której służyli polscy emigranci m.in. ze Stanów Zjednoczonych i Kanady.

Natomiast w II RP, w 1923 r. sprawował funkcję ministra spraw zagranicznych w rządzie Chjeno (Chrześcijański Związek Jedności Narodowej)-Piasta, a w 1926 r. powołał do życia Obóz Wielkiej Polski, organizację endecką pozostającą w stałym konflikcie ze stronnictwem sanacyjnym, czyli obozem politycznym Józefa Piłsudskiego. Z kolei w 1928 r. utworzył Stronnictwo Narodowe.

Wizja przyszłego odrodzonego państwa polskiego

Wizja niepodległości Polski Romana Dmowskiego opierała się na asymilacji narodowej. Dostrzegał, że narody: litewski, ukraiński, białoruski oraz Żydzi są świadome swojej tożsamości, co spowodowałoby zagrożenie wobec przyszłego niepodległego państwa polskiego. Uważał, że ludność o innej narodowości powinna zostać spolonizowana, a koncepcja federacji wielu narodów żyjących obok siebie nie ma przełożenia na rzeczywistość.

Roman Dmowski zakładał również, że niepodległa Polska powinna się mieścić w granicach sprzed I rozbioru Polski z 1772 r. Ta koncepcja jest znana jako inkorporacyjna.

Cezary Rutkowski
red.: Barbara Likowska-Matys