Pomoc mimo biedy i zagrożenia życia

Józef i Wiktoria Ulmowie byli mieszkańcami wsi Markowa w przedwojennym województwie lwowskim, a dzisiejszym województwie podkarpackim. Podczas okupacji niemieckiej, pod koniec 1942 roku, mimo biedy i zagrożenia życia, Ulmowie dali schronienie 8-osobowej rodzinie Goldmanów z Łańcuta.

Na poddaszu w domu Ulmów osiem osób żyło przez ponad rok. Mężczyźni pomagali przy garbowaniu skór, piłowali deski, rąbali drwa na opał. Ich praca została nawet przez Ulmę sfotografowana, podobnie jak wiele innych scen z życia codziennego rodziny. Wydawało się, że piekło okupacji jest gdzieś daleko. Ale to pozór – wokół była śmierć. Wszyscy widzieli ją wielokrotnie. Okna domu wychodziły na tak zwany „okop”, gdzie w Markowej rozstrzeliwano Żydów.

Brutalna egzekucja

Tuż przed świtem 24 marca 1944 r. do Markowej przyjechali niemieccy żandarmi wraz z granatową policją. Oprawcy byli dobrze poinformowani. Wiedzieli, w jakim celu jadą do Markowej i kogo tam szukają. Na poddaszu znaleźli ukrywających się Żydów. Rozległy się strzały. W ciągu kilkunastu minut z rąk żandarmów zginęli wszyscy członkowie rodziny: Józef Ulma, jego żona Wiktoria będąca w zaawansowanej ciąży, ich sześcioro dzieci oraz wszyscy ukrywający się Żydzi.

W 1995 roku, Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 2010 roku prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2003 roku w diecezji przemyskiej rozpoczął się proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów, który obecnie toczy się w Watykanie.

W 2016 r. w Markowej otwarto Muzeum imienia rodziny Ulmów, które poświęcone jest wszystkim Polakom ratującym Żydów w czasie Zagłady.

Wierni najwyższym wartościom etycznym

Postawa rodziny Ulmów z Markowej to przykład heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej Polaków, którzy wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów.

Ta pomoc, udzielana mimo codziennej trwogi okupacyjnego terroru, miała charakter zarówno indywidualny, jak i instytucjonalny. Przykładem tej drugiej była działalność Rady Pomocy Żydom „Żegota” - tajnej organizacji istniejącej przy władzach polskiego państwa podziemnego.

oprac.: Jerzy Górko na podstawie www.sprawiedliwi.org.pl; www.ipn.gov.pl
red.: Paulina Dulewicz