Swoją piękną patriotyczną kartę Władysław Sikorski zapisał już w okresie zaborów, czynnie działając wówczas w polskich organizacjach niepodległościowych. Należał do współzałożycieli powstałego w 1908 r. Związku Walki Czynnej oraz był jednym z głównych organizatorów Związku Strzeleckiego na terenie Galicji Wschodniej. Prowadził również wykłady z taktyki na kursach bojowo-wojskowych kół milicyjnych PPS. Słuchaczami tych kursów byli m.in. – Józef Piłsudski, Walery Sławek i Kazimierz Sosnkowski.

Walczył z Ukraińcami i bolszewikami

Po wybuchu I wojny światowej, Władysław Sikorski przystąpił w październiku 1914 r. do organizacji szkoły podchorążych Legionów Polskich w Krakowie, zostając jej pierwszym komendantem.

W odrodzonym państwie polskim, od stycznia 1919 r. dowodził Samodzielną Grupą Operacyjną w walkach z Ukraińcami na terenie Małopolski Wschodniej. Następnie – 26 lutego 1920 r. objął dowództwo operacji pomocniczej wobec przygotowywanej przez Piłsudskiego ofensywy na Ukrainie i doprowadził do zajęcia 5 marca Mozyrza i Kalenkowicz, ważnych węzłów komunikacyjnych. W maju 1920 r. otrzymał stopień generała brygady.

W trakcie wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku był m.in. dowódcą 5. Armii. Stojąc na jej czele przeprowadził kontruderzenie w kierunku Nasielska i Ciechanowa, wiążąc skutecznie od 15 sierpnia siły – 15. i 3. Armii Czerwonej. Jego działania w istotny sposób przyczyniły się do wspaniałego polskiego zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej.

Premier rządu po zabójstwie Prezydenta Narutowicza

Po zakończeniu działań wojennych stał na czele Sztabu Generalnego – już w stopniu generała dywizji. 16 grudnia 1922 r., po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza, objął funkcje premiera i ministra spraw wewnętrznych, które pełnił do 26 maja 1923 r.

Od listopada 1923 r. do lutego 1924 r. Sikorski był Generalnym Inspektorem Piechoty, a następnie do listopada 1924 r. ministrem spraw wojskowych w rządzie Władysława Grabskiego. Od grudnia 1925 roku był dowódcą VI Okręgu Wojskowego we Lwowie. Wobec zamachu majowego Józefa Piłsudskiego w 1926 r., Sikorski zachował neutralność.

W marcu 1928 r. został zwolniony ze wszystkich stanowisk wojskowych i przeniesiono go do dyspozycji ministra spraw wojskowych. Do września 1939 r. pozostawał bez przydziału służbowego. W okresie lat: 1928-1932 przebywał za granicą, głównie we Francji i Szwajcarii. Angażując się w działalność opozycyjną wobec rządów piłsudczyków był w 1936 r. jednym z inicjatorów utworzenia tzw. „Frontu Morges”.

Naczelny wódz Polskich Sił Zbrojnych

W Kampanii Wrześniowej 1939 r., pomimo starań, nie uzyskał przydziału bojowego. 18 września przekroczył granicę polsko-rumuńską, a 24 września przybył do Paryża. 30 września prezydent Władysław Raczkiewicz mianował go prezesem rady ministrów i ministrem spraw wojskowych. 7 listopada 1939 r. dekretem prezydenckim gen. Władysław Sikorski powołany został na stanowisko naczelnego wodza Polskich Sił Zbrojnych.

Po klęsce Francji w czerwcu 1940 r. ewakuował się wraz z prezydentem i rządem do Wielkiej Brytanii, gdzie ponownie przystąpił do organizacji Wojska Polskiego. 24 grudnia 1940 r. uzyskał stopień generała broni.

W lipcu 1941 r., po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, podpisał układ o współpracy wojskowej ze Związkiem Sowieckim, tzw. układ Sikorski-Majski, umożliwiający na jego obszarze organizację polskiej armii. Układ ten wywołał poważny kryzys wewnątrz rządu polskiego, którego główną przyczyną było niesprecyzowanie w nim kształtu polskiej granicy wschodniej.

Zginął w tajemniczej katastrofie w Gibraltarze

Generał Sikorski zginął 4 lipca 1943 r. w katastrofie lotniczej koło Gibraltaru, której okoliczności do dziś nie zostały w pełni wyjaśnione. Po uroczystym pogrzebie w Londynie, pochowany został na cmentarzu polskich lotników w Newark koło Nottingham. 17 września 1993 r. jego prochy spoczęły w krypcie św. Leonarda w podziemiach katedry na Wawelu.

Władysław Sikorski odznaczony był m.in. – orderem Virtuti Militari, Polonia Restituta i Krzyżem Niepodległości oraz pośmiertnie Orderem Orła Białego.

oprac.: Jerzy Górko
red.: Edyta Chodakowska-Kieżel