Była to trudna moralnie, ale słuszna politycznie decyzja Marszałka Józef Piłsudskiego. Nad głową odradzającego się państwa polskiego pojawiło się bowiem inne groźne niebezpieczeństwo w postaci komunistycznej Rosji. Dlatego w umowie dotyczącej wycofywania się armii niemieckiej znalazł się zapis, iż wojska polskie mogą natychmiast wkraczać na tereny opuszczone przez Niemców, aby zapobiec ich zajęciu przez posuwające na zachód oddziały bolszewickie.

W wyniku zawartych porozumień, Niemcy opuścili Białystok 19 lutego 1919 roku. Ich ostatnie oddziały odjechały z dworca kolejowego w godzinach popołudniowych. Jeszcze tego samego dnia – wieczorem, do naszego miasta przybyły pierwsze patrole wojsk polskich. Byli to żołnierze z 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich. Oczekiwały na nich tłumy mieszkańców Białegostoku. Tak jeden z nich opisywał ten moment w relacji zachowanej w zbiorach Archiwum Państwowego w Białymstoku:

„Radość długo tłumiona wybuchła. Rzucono się do dekorowania domów flagami biało-amarantowemi lub biało-czerwonymi i Orłami Białemi. Wieczór. Tłumy wyległy na ulice miasta. Radosne oczekiwanie rozpiera piersi. Na skręcie ulicy ukazują się dwaj konni, żołnierze polscy. Jakiś prąd elektryczny przeleciał przez tłum, który drgnął, zakołysał się, czapki i kapelusze poleciały w powietrze, a z piersi wyrwały się okrzyki: Niech żyje Polska! Wiwat armja! Nasi przyszli.”

Tak dobiegła końca licząca aż 124 lata niewola zaborów w Białymstoku. Zaczęły się organizować władze – od 19 lutego 1919 roku oficjalnie już działał Tymczasowy Komitet Miejski z Józefem Puchalskim na czele. Natomiast 2 sierpnia 1919 roku Białystok stał się stolicą nowo utworzonego województwa białostockiego. W naszym mieście rozpoczęło się pełne radości, ale także pełne trudów i wyzwań, życie w odrodzonej Polsce.

tekst: Jerzy Górko
red.: Cezary Rutkowski