22 sierpnia minie 100 lat od wydarzeń związanych z najważniejszą dla regionu w wojnie polsko-bolszewickiej - Bitwą o Białystok. Z tej okazji z inicjatywy Piotra Kardeli, dyrektora białostockiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) zorganizowano przed Podlaskim Urzędem Wojewódzkim (PUW) ekspozycję autorstwa Waldemara Tyszuka, poświęconą tym wydarzeniom - "Wojna polsko-bolszewicka. Kierunek północno-wschodni".  

- Ta wystawa pokazuje nam przede wszystkim, że jako mieszkańcy województwa podlaskiego też mieliśmy swój udział w zwycięskiej bitwie nad bolszewikami. Jak wiemy, Bitwa Białostocka rozegrała się 100 lat temu, a obrońcy  Białegostoku zapisali się w pamięci wszystkich Polaków, jako autorzy wielu bohaterskich czynów - podkreślał  marszałek Artur Kosicki podczas otwarcia wystawy.

Od Ziemi Łomżyńskiej do Mińska Białoruskiego

Na ekspozycję składa się 14 paneli stworzonych w ciągu chronologicznym, tematycznie obejmujących tereny od Ziemi Łomżyńskiej do Mińska Białoruskiego. Pierwszy dotyczy wyprawy wileńskiej, na kolejnych zobaczymy przygotowania do wojny czy okoliczności Bitwy Łomżyńskiej. Ostatni skupia się na bohaterach tamtych dni, m.in. ppłk. Jerzym Dąmbrowskim (ps. "Łupaszka"), gen. dyw. Bronisławie Bohaterewiczu czy gen. broni Lucjanie Żeligowskim.  Wśród osób, które znacząco zapisały się na kartach historii tamtych czasów był  też Józef Marjański, kapitan 1. Pułku Piechoty Legionów, który po bohaterskiej walce zginął od kuli bolszewickiej.

 - To osoba, która zapłaciła najwyższą cenę za to, abyśmy dziś żyli w wolnym, niepodległym kraju. Jest naszym wielkim regionalnym bohaterem z wojny polsko-bolszewickiej - zaznaczył marszałek Kosicki.

Bohdan Paszkowski, wojewoda podlaski wyraził nadzieję, że nowo otwarta wystawa przyciągnie przychodniów, pozwoli się zatrzymać, wspomnieć te ważne wydarzenia.

- To fundamentalne dla rozwoju naszej tożsamości - powiedział wojewoda.

Z kolei Magdalena Dzienis-Todorczuk z IPN podkreśliła, jak bardzo ta wystawa wpisuje się w nurt upowszechniania tej wiedzy.

- Mam nadzieję, że te wszystkie działania, które podejmujemy i które są wspierane przez urząd wojewódzki i marszałkowski, wpiszą się w upowszechnianie wiedzy o tym, co się wydarzyło tutaj w okolicy. Dzięki temu, że wystawa stoi w plenerze, że petenci przychodzą do urzędu, ale także osoby spacerujące zechcą się zatrzymać i obejrzeć, będzie coraz bardziej powszechna i nie popadnie w zapomnienie, bo my musimy pamiętać! - podkreśliła.

Uroczystemu wernisażowi towarzyszyła prezentacja okolicznościowego banknotu, po raz pierwszy wydanego w formacie pionowym oraz kolekcjonerskich - znaczka i karty pocztowej. Ekspozycję będzie można oglądać przez najbliższy tydzień.

Po wernisażu marszałek województwa Artur Kosicki oraz wojewoda podlaski Bohdan Paszkowski złożyli wieńce pod Pomnikiem-Krzyżem przy ul. Zwycięstwa, upamiętniającym żołnierzy, którzy walczyli przy tej ulicy.

Największa bitwa w dziejach Białegostoku

Bitwa Białostocka była ostatnim akordem Bitwy Warszawskiej. Stoczona  22 sierpnia 1920 w czasie wojny polsko-bolszewickiej pomiędzy 1. Pułkiem Piechoty Legionów i wycofującymi się spod Warszawy resztkami rosyjskiej 16. Armii oraz towarzyszącymi im oddziałami 3. Armii, nazywana jest przez historyków „największą bitwą w dziejach Białegostoku”.

Po batalii zostało w mieście kilka śladów. Od ponad 20 lat między Placem Uniwersyteckim a Rynkiem Siennym jest ulica nosząca imię wielkiego bohatera sprzed 100 lat - kpt.  Józefa Marjańskiego. Poległych w tej bitwie chowano w różnych mogiłach, z czasem przeniesiono ich na cmentarz ofiar wojny 1920 r. przy ul. Zwierzynieckiej. Tam też spoczął Marjański, po kilku latach jednak jego szczątki przeniesiono do rodzinnego Radomia.

Anna Augustynowicz
fot. Małgorzata Sawicka