Celem programu jest merytoryczne wsparcia gmin w procesach planowania i wdrażania gminnych projektów rewitalizacyjnych uwzględniających dziedzictwo kulturowe jako istotny zasób służący przezwyciężaniu problemów społecznych i infrastrukturalnych występujących na obszarach zdiagnozowanego kryzysu. Program będzie realizowany w ramach trzech kierunków interwencji.

Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji wraz z przeznaczonym na jej wdrożenie finansowaniem, stworzyła warunki dla aktywniejszej działalności gmin w obszarze rewitalizacji obszarów zdegradowanych.
Zgodnie z duchem nowej ustawy rewitalizacja jest działaniem kompleksowym, skoncentrowanym, planowanym i wdrażanym z mieszkańcami. Ma na celu przede wszystkim podniesienie jakości życia w gminie.
Obszary cenne historycznie często są elementem działań rewitalizacyjnym gminy. Lokalne tradycje, język, tożsamość, poczucie wspólnoty, jej pamięć jak również zabytkowe pierzeje miast, zespoły poprzemysłowe, miejsca przechowujące pamięć o wydarzeniach ważnych dla wspólnoty, muzea i instytucje kultury, dzieła architektury i pomniki tworzą więc ramy dla działań rewitalizacyjnych gminy, będąc częścią ich społecznych, kulturowych, infrastrukturalnych i gospodarczych uwarunkowań.

Według badania GUS przeprowadzonego we współpracy z NID 64 proc. sporządzonych przez gminy programów rewitalizacji zawiera zapisy odnoszące się do zabytków, a 42 proc. – do dziedzictwa niematerialnego. W dużej mierze programy rewitalizacyjne realizowane są na terenach objętych ochroną konserwatorską (61 proc.), bądź wprost realizowane są w obiektach zabytkowych (749 gmin przewidziało takie projekty), lub bazują na dziedzictwie niematerialnym (w przypadku 504 gmin).

Biorąc pod uwagę kompleksowość działań rewitalizacyjnych, zakładających wykorzystanie wszystkich lokalnych zasobów, szeroki zakres już prowadzonych działań rewitalizacyjnych związanych z zabytkami i tradycjami, jak również konieczność wzmocnienia ochrony zabytków w działaniach rewitalizacyjnych, NID rozpoczyna projekt wsparcia  gmin w procesach planowania i wdrażania gminnych programów rewitalizacyjnych uwzględniających dziedzictwo kulturowe jako istotny zasób służący przezwyciężaniu problemów społecznych i infrastrukturalnych występujących na obszarach zdiagnozowanego kryzysu.

Działania będą realizowane w ramach trzech kierunków interwencji:

Powołano osiem Centrów Kompetencji ds. Rewitalizacji NID. Są one zlokalizowane w regionach.  Centra będą prowadziły działalność informacyjną i doradczą na rzecz gmin realizujących programy rewitalizacyjne związane z dziedzictwem kulturowym. Ich zadanie to: informować o ogólnych zasadach, prawach i obowiązkach gmin w tym zakresie, a także upowszechniać modelowe rozwiązania, wiedzę o opracowaniach związanych z wykorzystaniem zasobu dziedzictwa kulturowego w procesach rewitalizacji. Centra Kompetencji będą też m.in. ułatwiać wymianę doświadczeń dla uczestników procesów rewitalizacyjnych:  m.in. samorządów, służb konserwatorskich, organizacji pozarządowych, resortów odpowiedzialnych za rewitalizację, organizacji branżowych.

Drugim kierunkiem interwencji są szkolenia skierowane do samorządów gminnych.
Ich przedstawiciele będą mogli dowiedzieć się m.in. jak określać wizję, cele i kierunki gminnych programów rewitalizacyjnych uwzględniając dziedzictwo, jak wyznaczać obszar zdegradowany, jak określać potencjały obszarów rewitalizacji, jak poszukiwać nowych funkcji dla obiektów zabytkowych oraz jakie działania konserwatorskie są w nich dozwolone jak również jak tworzyć opracowania studialne i strategiczne zawierające odpowiednie zapisy chroniące i wykorzystujące potencjał dziedzictwa.

Trzecim kierunkiem interwencji będzie wsparcie gmin tworzących lub aktualizujących gminne programy rewitalizacji poprzez wspólne przeprowadzenie procesu identyfikacji dziedzictwa, szacowanie jego wartości i wskazania właściwych sposobów jego ujęcia, ochrony i zagospodarowania w procesach rewitalizacyjnych. Opracowanie Studiów Ochrony Wartości Kulturowych oraz innych opracowań studialnych będzie wykonywane na rzecz wybranych gmin, które zadeklarują chęć wykorzystania potencjału dziedzictwa kulturowego w procesach rewitalizacyjnych oraz zakwalifikują się do Programu wsparcia.

Program realizowany jest do 2022 roku w ramach Zadania 1.1.3. Merytoryczne wsparcie procesu planowania i rewitalizacji w gminach zgodnie z założeniami „Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami na lata 2019–2022”.

Urzędy gmin chętne do współpracy oraz osoby zainteresowane uzyskaniem dodatkowych informacji mogą kontaktować  się z odpowiednimi koordynatorami centrów kompetencji.

Koordynatorem Centrum Kompetencji dla województwa warmińsko-mazurskiego i podlaskiego jest

 Ewa Krasińska – e-mail: ekrasinska@nid.pl

Oddział Terenowy w Olsztynie

11-Listopada 4

10-104 Olsztyn

Więcej informacji znajduje się na stronie Narodowego Instytutu Dziedzictwa 

źródło: NID
oprac. Aneta Kursa