NPR - podstawowy dokument planistyczny
Jedną z ogólnych zasad będących podstawą funkcjonowania funduszy strukturalnych jest zasada programowania. Dla państwa członkowskiego zamierzającego skorzystać z pomocy strukturalnej Wspólnoty oznacza ona obowiązek opracowania wieloletniego dokumentu planistycznego. Polityka regionalna Unii Europejskiej związana jest z założeniem, aby problemy poszczególnych regionów rozwiązywane były w sposób trwały. Dlatego Unia Europejska współfinansuje programy a nie pojedyncze projekty.
Skorzystanie przez państwo członkowskie z funduszy strukturalnych wymaga zatem programowania (planowania, strategii), w pewnym przyjętym przez Wspólnotę przedziale czasowym.
Każdy kraj członkowski Wspólnoty na dwa do trzech lat przed rozpoczęciem kolejnego okresu programowania, czyli okresu, na który planuje się konkretne działania wspołfinansowane z funduszy strukturalnych, dysponuje informacjami odnośnie do kwalifikowania się jego poszczególnych regionów do konkretnego rodzaju wsparcia ( obszary Celu 1, 2, 3 ) oraz wielkości przewidywanej alokacji środków finansowych funduszy na jego obszar. W tym momencie rozpoczyna się procedura programowania funduszy strukturalnych.
Pierwszym krokiem jest przygotowanie przez władze państwa członkowskiego Narodowego Planu Rozwoju na określony okres programowania. Jest to dokument strategiczny, który na poziomie państwa członkowskiego scala horyzontalne, sektorowe i regionalne działania rozwojowe państwa.
Narodowy Plan Rozwoju przedkładany jest Komisji Europejskiej. Na podstawie tego dokumentu i w wyniku negocjacji przygotowywane są Podstawy Wsparcia Wspólnoty – dokument ten m.in. określa wielkość przyznanej przez Unię Europejską pomocy na realizację wytyczonych w planie rozwoju celów oraz wielkość środków krajowych będących wkładem państwa członkowskiego w działania strukturalne.
Kolejnym etapem programowania funduszy strukturalnych jest przygotowanie programów operacyjnych – regionalnych i sektorowych. Właśnie poprzez programy operacyjne wdrażany jest Narodowy Plan Rozwoju.
Przedstawiona powyżej kolejność działań planistycznych: Narodowy Plan Rozwoju – Podstawy Wsparcia Wspólnoty – Program Operacyjny, jest wymagana dla programowania funduszy strukturalnych w przypadku obszarów Celu 1. Całe terytorium Polski zostało zakwalifikowane do Celu 1 polityki regionalnej Wspólnoty.
Fundusze strukturalne w Polsce wdrażane są w ramach Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006. Został on przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 14 stycznia 2003 r. i przekazany Komisji Europejskiej w dniu 20 stycznia 2003. Określa on cele, priorytetowe działania oraz ramy instytucjonalne i finansowe działań strukturalnych państwa.
Celem strategicznym Narodowego Planu Rozwoju jest rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poprawę spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską na poziomie regionalnym i krajowym. Plan koncentruje się na pięciu zasadniczych priorytetach, którym odpowiadają właściwe programy operacyjne:
- SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw (współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego; instytucją zarządzająca programem jest Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej)
- SPO Rozwój zasobów ludzkich (współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego; instytucją zarządzająca programem jest Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej)
- SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich (współfinansowany z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, Sekcja Orientacji; instytucją zarządzająca programem jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi)
- SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb (współfinansowany z Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa; instytucją zarządzająca programem jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
- SPO Transport (współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego; instytucją zarządzającą programem jest Ministerstwo Infrastruktury)
- Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego; instytucją zarządzającą programem jest Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej).
Poza wymienionymi powyżej programami operacyjnymi realizowana będzie również Strategia Wykorzystania Funduszu Spójności.
Instytucją zarządzającą i koordynującą Fundusz Spójności jest Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. Za przygotowanie i realizację poszczególnych projektów w ramach Funduszu Spójności będą odpowiedzialne odpowiednio: Ministerstwo Infrastruktury (w zakresie projektów dotyczących transportu) oraz Ministerstwo Środowiska (w zakresie projektów dotyczących środowiska).
