Audio deskrypcji na żywo dokonał Krzysztof Szubzda, znany białostocki konferansjer. 

Na pokazie obecny był Michał Kwieciński – reżyser filmu “Statyści”, który obecnie pracuje wspólnie z Andrzejem Wajdą nad filmem "Post Mortem. Opowieść Katyńska".

- Sprawa jest dla nas bardzo priorytetowa. Mamy nadzieję, że uda nam się wywołać medialną dyskusję na temat realnej możliwości uczestniczenia osób niewidomych w projekcjach kinowych i innych kulturalnych przedsięwzięciach. Pracując przy tym pokazie uzmysłowiliśmy sobie, że większość osób w Polsce (nawet pracujących w branży kinowej od wielu lat) nie spotkała się z pojęciem audio deskrypcji, które w USA czy Wielkiej Brytanii jest szeroko rozpowszechnione. Mamy nadzieję, że ten pierwszy pokaz nie będzie ostatnim - mówią organizatorzy (kino Pokój).

Zaprezentowane zostały rozwiązania, które są stosowane w kinach na świecie, umożliwiające osobom niewidzącym pełny odbiór filmu podczas normalnego seansu w kinie. Oznacza to, że w kinach są wyznaczone specjalne miejsca dla osób niewidomych ze specjalnymi słuchawkami, w których osoba niewidoma słyszy dodatkowy komentarz, kluczowy do rozumienia fabuły filmu.

Wybrano film "Statyści", ponieważ jest to ciepła opowieść w języku polskim (przy audio deskrypcji nie tłumaczy się dialogów).

Audio deskrypcja to technika narracyjna pozwalająca osobom niewidomym usłyszeć to czego nie mogą zobaczyć podczas projekcji filmowej,przedstawienia teatralnego czy wystawy.Audio deskrypcja za pomocą opisu słownego dostarcza więc osobom niewidomym lub niedowidzącym tych informacji które przez innych widzów odbierane są wyłącznie w postaci wizualnej. W zastosowaniu do filmu kinowego, TV lub video dodatkowa ścieżka komentarza opisowego pojawia się w przerwach pomiędzy dialogami, analogicznie podczas przedstawienia teatralnego na żywo. W niektórych krajach Telewidzowie mogą odbierać ścieżkę z audio deskrypcją na specjalnym kanale fonii. Uruchamianym opcjonalnie lub na kanale zwykłej fonii. W takim przypadku dodatkowy opis jest odbierany przez wszystkich widzów programu.Widzowie teatralni odbierają opis słowny – podobnie jak podczas tłumaczeń symultanicznych - za pomocą miniaturowych odbiorników z słuchawką.

Audio deskrypcja w USA
Technikę audio deskrypcji wynaleziono i zastosowano w praktyce w Stanach Zjednoczonych w początkach lat 80-tych. Według niektórych autorów pierwsze założenia teoretyczne w tej dziedzinie opracował już w latach 70-tych profesor Gregory Frazier z San Francisco State University. Panuje jednak powszechna zgoda, że pierwszy system audio deskrypcji wynaleziono i uruchomiono w 1981 roku w teatrze Arena Stage w Waszyngtonie. W teatrze tym istniała już aparatura wzmacniająca dźwięk dla niedosłyszących i powstał pomysł czy nie da się jej jakoś wykorzystać, aby była pomocna także dla niewidomych. Teatr skonsultował się w tej sprawie z niewidomą od dziecka Margaret Pfanstiehl,z fundacji Metropolitan Washington Ear, świadczącej usługi czytania przez radio. Margaret Pfanstiehl oraz jej mąż Cody Pfanstiehl, opracowali i wdrożyli w Arena Stage Theater pierwszy na świecie system narracji dla niewidomych nazwany póżniej „audio deskrypcją”. W tym samym roku państwo Pfanstiehl założyli firmę Audio DescriptionService zajmującą się profesjonalnie opracowywaniem narracji opisowej do przedstawień teatralnych. Do końca lat 80-tych na terenie USA działało już ponad 50 przedsięwzięć tego typu. Jednocześnie technikę audio deskrypcji zastosowano do opisu programów TV oraz filmów na kasetach video. Z początkiem lat 90-tych nastąpił dalszy gwałtowny rozwój usług w dziedzinie audio deskrypcji – programy TV z dodatkową narracją opisową są w USA oglądane w ok. 30 mln gospodarstw domowych, Amerykański rynek usług w dziedzinie audio deskrybcji dla potrzeb TV i video zdominowany jest aktualnie przez dwie firmy: Descriptive Video Services DVS oraz Narrative Television Network NTT.

Podstawę prawną dla emisji deskrybowanych programów telewizyjnych stanowią w USA decyzje Federal Communications Commission (FCC). Ostatnia nowelizacja w tej kwestii z 21 lipca 2000 roku nakłada na stacje telewizyjne obowiązek emisji co najmniej 50 godzin deskrybowanych programów kwartalnie w godzinach wysokiej oglądalności ii/lub programów dla dzieci. Te same zasady odnoszą się do nadawców telewizji satelitarnej i kablowej o ile mają więcej niż 50 000 subskrybentów.

Audio deskrypcja w Europie
Według materiałów brytyjskiej Independent Television Commision, odpowiednika polskiej Rady Radiofonii i Telewizji pierwsze na kontynencie europejskim zastosowanie techniki audio deskrypcji miało miejsce w połowie lat 80-tych na Wyspach Brytyjskich w małym teatrze „Robin Hood, w mieście Averham, Nottinghamshire. Następnie aparaturę do narracji opisowej zainstalowano w prestiżowym teatrze „Royal” w Windsorze. Obecnie audio deskrybowane przedstawienia wystawia regularnie ponad 40 teatrów w Wielkiej Brytanii. W innych państwach europejskich liczba ta jest zdecydowanie niższa – np. we Francji 5 teatrów. Technika audio deskrypcji „na żywo”. Charakterystyczna dla przedstawień teatralnych , stosowana jest też w wielu krajach europejskich w kinach. W Anglii do regularnego opisu projekcji filmowych zastosował ją po raz pierwszy „Chapter Arts Centre” w Cardiff. We Francji Association Valentin Haüy uruchomiło obwożny serwis organizujący w całym kraju deskrybowane projekcje filmowe.

Audio deskrybcja w Polsce
Idea wyprodukowania w Polsce kaset video ze ścieżką deskrypcji narracyjnej zrodziła się w 1999 roku w kręgu krakowskiego Towarzystwa Tyflologicznego. Pierwsze 10 tytułów zostało opracowane dzięki pomocy Biblioteki Centralnej Polskiego Związku Niewidomych przez Agencję Handisoft prowadzoną przez niewidomego matematyka Andrzeja Wocha, współzałożyciela Towarzystwa Tyflologicznego. Agencja przy współpracy z PTT doskonali aktualnie technikę audio deskrypcji przygotowuje następną serię tytułów filmowych. Niestety wszystkie te działania mają charakter raczej eksperymentalny i prowadzone są na skalę zupełnie nieadekwatną do zainteresowania potencjalnych widzów. Wyprodukowanie większej liczby kaset wiąże się ze znacznymi kosztami – wystarczy uprzytomnić sobie, że według danych amerykańskich przygotowanie 1 godziny deskrybowanego filmu wymaga od 15-30 godzin pracy wysoko kwalifikowanego personelu. Tym niemniej doświadczenia nabyte podczas tych eksperymentów mają szansę zaowocowania wprowadzeniem w najbliższym czasie stałego serwisu audio deskrypcji w jednym z krakowskich teatrów.

Przeczytaj także