Zobacz fotoreportaż

Krasnogruda to jeden z najbardziej urokliwych zakątków tej części Europy, położony przy samej granicy polsko-litewskiej. Z jej wzniesienia rozpościera się widok nie tylko na ekologicznie nieskażony, polodowcowy krajobraz wzgórz, jezior i lasów, także na objęte bliskim sąsiedztwem Rosję (Okręg Kaliningradzki), Litwę, Białoruś i Polskę. Znajduje się tutaj dwór wraz z rozległym parkiem, przed wojną należący do rodziny Czesława Miłosza.

Otwarcia dokonał Prezydent RP Bronisław Komorowski oraz syn Poety Anthony Miłosz z żonami w obecności m. in.  Ministra Kultury Republiki Litewskiej Arunasa Gelunasa, Wiceministra Spraw Zagranicznych Republiki Litewskiej Egidijusa Meilunasa, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Barbary Kudryckiej oraz przedstawicieli władz regionu - Wojewody Podlaskiego Macieja Żywno, Wicemarszałka Województwa Podlaskiego Mieczysława Baszko, członków Zarządu Cezarego Cieślukowskiego i Jacka Piorunka, a także Przewodniczącego Sejmiku Województwa Podlaskiego Bogdana Dyjuka, radnego Sejmiku Województwa Podlaskiego Waldemara Kwaterskiego, radnego Sejmiku Województwa Podlaskiego Macieja Perkowskiego, Starosty Sejneńskiego Ryszarda Grzybowskiego i Burmistrza Sejn Jana Stanisława Kapa.

Tego dnia do do dworku w Krasnogrudzie przybyli filozofowie, artyści, poetów, a przede wszystkim miłośnicy noblisty z całego świata, by przez trzy dni, w duchu książki Czesława Miłosza "Rodzinna Europa", odnieść się do zagadnienia wspólnoty w zróżnicowanej kulturowo Europie.

Los życiowy i myśl autora Rodzinnej Europy znakomicie współgrają z wyzwaniem, przed którymi dzisiaj stoimy – budowania „Europy mostów”, która na nowych pograniczach kultur, języków i narodów zdolna będzie wytworzyć „tkankę łączną” (Miłosz).

Licznie przybyłych gości powitał Krzysztof Czyżewski, prezes Fundacji Pogranicze i dyrektor Ośrodka „Pogranicze - sztuk, kultur, narodów" - jeden z inicjatorów powołania do życia Centrum Dialogu. 

- Słowa na frontonie nowo odbudowanego dworku w Krasnogrudzie „Bieda temu kto wyrusza i nie powraca” autorstwa Oskara Miłosza wryły się mocno w pamięć i matrycę losu jego kuzyna Czesława. Doświadczył wygnańczego losu, był emigrantem wykorzenionym ze swojej Małej Ojczyzny, wędrującym przez cały świat, który jednak miał na tyle siły i na tyle długo żył żeby dokonać powrotu. Pracować swoim dziełem i swoim życiem nad powrotem, żeby powiedzieć, że te wyroki historii które skazywały takie miejsce jak to w Krasnogrudzie, na zapomnienie i ruinę, na „obrzydliwość spustoszenia”, jak pisał Miłosz w jednym z listów do Pogranicza, że te wyroki historii nie są ostateczne, że jest wystarczająca wola, siła rozumu ludzkiego, siła przyjaźni, witalności życia, by do tych miejsc powrócić, odrodzić je i stworzyć z nich nowe żywe centra pracy cywilizacyjnej i kulturowej. - powiedział Krzysztof Czyżewski prezentując odrestaurowany dworek Miłoszów.

W uroczystości wzięła udział najbliższa rodzina Miłosza.
„Krzysiu, dziękuję” – tak ciepło podziękował Krzysztofowi Czyżewskiemu wzruszony syn Czesława Miłosza – Anthony. Posłuchaj tego, co mówił na otwarciu Międzynarodowego Centrum Dialogu w Krasnogrudzie.

Prezydent RP Bronisław Komorowski podczas swojego wystąpienia dużo mówił o tym jak ważny jest dialog między narodami. Chciałby, aby otwarte dziś w Krasnogrudzie Międzynarodwe Centrum Dialogu dało dobry przykład jednoczącej się Europie i stało się hołdem dla życia i twórczości Czesława Miłosza. Padło także wiele ciepłych słów pod adresem inicjatorów teog niezwykłego przedsięwzięcia.

 - „Pogranicze” to fundacja szczególna, która konsekwentnie od wielu lat działając na Sejneńszczyźnie, na pograniczu polsko-litewskim stara się upominać o to, aby żyjąc na styku kultur, języków, narodowości, wyznań szukać tego, co narody łączy, a nie dzieli. To dobre miejsce, bo tutaj nadal jest żywa pamięć o tym jak funkcjonowało pogranicze w sensie geograficznym przed niewielu przecież laty. (...) Wystarczy pójść na niedługi spacer, aby zobaczyć istniejące jeszcze przejście graniczne, które na naszych oczach traci na znaczeniu, po uzyskaniu przez Polskę, a potem także i przez Litwę członkostwa w UE. W tym szczególnym miejscu warto zadać pytanie, czy te dobre i wielkie zmiany na pograniczu, które dawały szansę na otwarcie na siebie nawzajem, także naszych narodów, przyniosły wystarczająco dobre owoce.(...) Warto zadawać to pytanie w przeddzień Polskiej Prezydencji, ale także kiedy pojawiają się głosy traktujące mniejszość narodową z jej prawem do odrębności, z jej prawem do dumy narodowej , z jej prawem do własnego języka, jako kłopot a nie jako bogactwo różnorodności wzmacniające potencjał kultury każdego kraju, każdego narodu. Warto te pytania zadawać, warto o tym mówić tutaj w Krasnogrudzie – w miejscu związanym z Czesławem Miłoszem.

Prezydent Komorowski złożył podziękowanie na ręce „Pogranicza” za powołanie do życia Międzynarodowego Centrum Dialogu
- „Pogranicze” postawiło sobie ambitny plan zamiany tego, co może być kłopotem w wielki, mocny oręż na rzecz budowy przyszłej, lepszej Europy i coraz lepszych relacji polsko-litewskich.

Prezydent życzył fundacji „Pogranicze”, by znalazło jak najwięcej parterów do wspólnego dialogu po stronie litewskiej .Zwrócił się o to z prośbą do obecnych na uroczystości przedstawicielu rządu Republiki Litewskiej.
- To od nas zależy czy to będzie dobry przykład dla integrującej się Europy. To wielkie zadanie, ale zawsze trzeba od czegoś zacząć. Zaczynamy od Pogranicza i od tego szczególnego momentu, kiedy dom Polskiego emigranta, noblisty, wychowanego także w tradycji Wielkiego Księstwa Litewskiego może odegrać tak znaczącą rolę.

Przedstawiciele Litwy w prezencie przywieźli tablicę z dedykacją prezydent Dalii Grybauskaaite, druga identyczna została po litewskiej stronie w Szetejnach - miejscu narodzin Miłosza.

Po wieli ciepłych słowach przedstawicieli Polskiego i Litewskiego rządu oraz syna Miłosza, goście zwiedzili zaprezentowaną w odrestaurowanym dworku wystawę: SZUKANIE OJCZYZNY: ŚWIADECTWA I PROROCTWA CZESŁAWA MIŁOSZA. Poza zdjęciami z dzieciństwa i młodości Miłosza, wspomnieniami rodzinnymi i tekstami wierszy wypisanymi na ścianach dworku, każdy mógł zabrać ulubiony wiersz Miłosza do domu - wyrywając kartki ze specjalnych notesów.

Posłuchaj pierwszej reakcji Ireny Grudzińskiej-Gross 

Przedstawiciele Samorządu Województwa Podlaskiego na dobry początek ofiarowali dyrektorowi Pogranicza - dąb, który ma symbolizować trwałość tego szczególnego miejsca.

Po krótkiej przerwie, na odpoczynek od upału, przy dworku rozpoczęły się dyskusje licznie przybyłych filozofów i poetów.

Posłuchaj, co mówił dziennikarzom prof. Bauman tuż przed Agorą

O godzinie 15.00 rozpoczęła się pierwsza część sympozjum Europejska Agora - Agora Filozofów - Gościnna Europa. Mówcami byli: Zygmunt Bauman (Leeds), Cezary Wodziński (Ublik), Michał P. Markowski (Cracov). Profesor Zygmunt Bauman pozytywnie mówił o przyszłości Europy, o tym że tym co Europa może dać światu to właśnie jej niesamowita i bogata kultura. Profesorowie Wodziński i Markowski natomiast przedstawili filozoficzne i kulturowe korzenie i ewaluację pojęcia „gościnności”, osoby „gościa” i „gospodarza” i relacji pomiędzy tymi dwoma. Zastanawiano się kim jest „inny”, „obcy”.

O godzinie 17 rozpoczęła się AGORA POETÓW – Dziecię Europy. Wśród mówców znaleźli się Anthony Miłosz (Kalifornia), Adam Zagajewski (Kraków), Marcelijus Martinaitis (Wilno) i Alicja Rybałko (Wilno), dyskusję moderowała Irena Grudzińska-Gross (Nowy Jork). Podczas tej Agory nie zabrakło dobrej poezji. Poeci czytali i dyskutowali wokół swoich ulubionych wierszy Czesława Miłosza, jak i czytali swoje własne wiersze. Anthony Miłosz, który jest również tłumaczem poezji ojca, czytał swoje przekłady wierszy na język angielski. Uczestnicy Agory wysłuchali wieli wzruszających i ciekawych historii opowiadanych przez syna o ojcu.

Pierwszy dzień "Europejskiej Agory" zakończył się w Bazylice w Sejnach prawykonaniem wzruszającego oratorium „Powrót” inspirowanego wierszem Czesława Miłosza. Utwór został skomponowany specjalnie na „Europejską Agorę”. Kompozytor Wlad Marhulets (Nowy Jork), który pełnił tego wieczoru również rolę dyrygenta. Wykonawcy: Iwona Sobotka – sopran (Barcelona), Robert Gierlach – bas-baryton (Warszawa), David Krakauer – klarnet (Nowy Jork), Orkiestra Sinfonietta Cracovia (Kraków), Chór Jauna Muzika (Wilno).

Wiersz „Powrót”  został napisany przez Czesława Miłosza w 1989 roku w Krasnorgudzie, podczas jego pierwszego po wielu latach powrotu. Utwór skomponował młody, zdolny kompozytor pochodzenia żydowskiego, urodzony w Mińsku Wlad Marhulets, który studiował w słynnej nowojorskiej Juilliard School.

A koncert został zadedykowany zmarłej kilka miesięcy temu śpiewaczce Katarzynie Kiszewskiej, wielkiej przyjaciółce "Pogranicza", która wielokrotnie występowała w Sejnach i której marzeniem była praca w Międzynarodowym Centrum Dialogu w Krasnogrudzie oraz występ podczas dzisiejszego Oratorium. Partie solowe do utworu wykonała jej przyjaciółka Iwona Sobotka.    

Posłuchaj, co powiedział Krzysztof Czyżewski na zakończenie tego wyjątkowego dnia

W kolejnych dniach na uczestników „Europejskiej Agory” czeka jeszcze: wystawa „Limes – Pontes – Agora. Opowieść o nowym pograniczu Europy w ośmiu odsłonach”; sympozjon "Wizje rodzinnej Europy";sSpotkanie poświęcone książkom o Czesławie Miłoszu; Latająca Kawiarnia Literacka „CAFÉ EUROPA", czyli wieczór poezji i muzyki; otwarcie wystawy malarstwa Wiesława Szumińskiego „Orfeusz i Eurydyka” oraz prezentacja wystaw „Miłosz w drugim obiegu” i „Rodzinna Europa w świecie”; DOLINA ISSY - film zrealizowany na podstawie spektaklu plenerowego „Teatru Sejneńskiego” pt. "Dolina Issy – opowieść w obrazach, po zmroku, w przestrzeniach krasnogrudzkiego parku" oraz prezentacja projektu „Trakt krasnogrudzki”;

Europejska Agora zakończy się w sobotę, 2 lipca koncertem Orkiestry Klezmerskiej Teatru Sejneńskiego.