W Kielcach, gdzie już od 2006 roku prowadzony jest program szczepień dzieci przeciwko pneumokokom liczba hospitalizacji z powodu pneumokokowych zapaleń płuc wśród maluchów zmniejszyła się o około 70%. Zaobserwowano również spadek występowania zapalenia ucha środkowego w grupie dzieci do 2 r.ż. oraz spadek zapadalności na zapalenia płuc w populacji nieszczepionej, czyli u dorosłych.

Leczenie Inwazyjnej Choroby Pneumokokowej to zawsze duże wyzwanie dla lekarzy.

- Choroby wywołane przez pneumokoki należą do najważniejszych zakażeń dzieci. Częste zakażenia, takie jak zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok, zapalenie płuc czy rzadkie i groźne infekcje, jak posocznica czy ropne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, bardzo często są wywoływane właśnie przez pneumokoki. Szacuje się, że pneumokoki mogą być przyczyną nawet 11% wszystkich zgonów u dzieci do 5. roku życia (Lancet, 2009). Badania kliniczne udowodniły, że szczepienie przeciwko pneumokokom chroni przeciwko: "chorobie inwazyjnej, zapaleniu płuc i ostremu zapaleniu ucha środkowego wywoływanym przez bakterie Streptococcus pneumoniae u niemowląt i dzieci od 6. tygodnia do 5. roku życia" – jest to cytat z Charakterystyki Produktu Leczniczego Prevenar 13 – oficjalnej informacji o szczepionce zatwierdzonej przez EMA, urząd do spraw rejestracji leków Unii Europejskiej. WHO uznało szczepienia przeciwko pneumokokom za priorytet. W Stanach Zjednoczonych po wprowadzeniu powszechnych szczepień przeciwko pneumokokom bardzo zmniejszyła się liczba inwazyjnych zakażeń pneumokokowych nie tylko w grupie szczepionych niemowląt, ale też w starszych grupach wiekowych (rodzeństwo szczepionych dzieci, ich rodzice i dziadkowie), co nazywamy ochroną populacyjną – uzyskano przerwanie transmisji zakażeń pneumokokowych przez zmniejszenie nosicielstwa szczepów inwazyjnych wśród małych dzieci, od których zakażają się pozostali domownicy. Kiedy szczepione dziecko nie jest nosicielem zjadliwych szczepów pneumokoków, to pozostali domownicy również nie chorują, bo nie mają się od kogo zarazić - mówi dr hab. Ernest Kuchar, Kierownik Kliniki Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Efekty szczepień

Jak pokazują nie tylko światowe, ale także nasze, polskie doświadczenia, korzyści z wprowadzania programu profilaktyki zakażeń pneumokokowych są ogromne.

W Kielcach, gdzie już dziesiąty rok (od 2006 r.) Urząd Miasta realizuje program bezpłatnych szczepień przeciwko pneumokokom dla wszystkich dzieci do 2 r.ż. - najpierw szczepionką 7-walentną, a potem jej szerszym odpowiednikiem 13-walentną - zaobserwowano w spadek liczby hospitalizacji z powodu zapaleń płuc o ok. 70%. Dowodzi to skuteczności stosowanej szczepionki w redukcji pneumokokowego zapalenia płuc u dzieci, które jest częstą przyczyną ich hospitalizacji. Kielecki program szczepień ujawnił także korzystne zjawisko odporności środowiskowej. Na zaszczepieniu dzieci skorzystali także pośrednio dorośli, zwłaszcza osoby starsze (u których z wiekiem radykalnie spada odporność). Wśród osób powyżej 65 r.ż. liczba zachorowań na zapalenie płuc spadła o 50%: z ok. 2 tys. na 100 tys. w roku 2005, do ok. 1 tys. na 100 tys w 2009 r. Dorośli przestali po prostu zarażać się od małych dzieci. Szczepienia przeciwko pneumokokom spowodowały ponadto zmniejszenie się w Kielcach liczby szczepów opornych na antybiotyki z ok. 50% do 11%. Ma to bardzo istotny wpływ na wynik leczenia zakażeń pneumokokowych.

- Od lat, mając na uwadze troskę o zdrowie najmłodszych mieszkańców naszego miasta konsekwentnie realizujemy programy profilaktyki szczepionkowej. Uratowaliśmy wielu młodych obywateli przed poważnymi komplikacjami zdrowotnymi. Jesteśmy dumni, że możemy pochwalić się tak dobrymi wynikami, że jesteśmy stawiani jako wzór dla innych samorządów. To była najlepsza decyzja i najlepsza inwestycja. Decyzja 

o wprowadzeniu programu profilaktyki zakażeń pneumokokowych w województwie podlaskim przyczyniłaby się do poprawy sytuacji epidemiologicznej w regionie – mówi Anna Dusza - Ciechanowska główny specjalista
w Referacie Promocji Zdrowia i Profilaktyki Urzędu Miasta w Kielcach.

- Kwestią, na którą Stowarzyszenie pragnie zwrócić Państwa uwagę, ściśle powiązaną z szczepieniami dzieci przeciwko pneumokokom jest problematyka szczepienia dorosłych przeciwko tymże bakteriom, co ma doniosłe znaczenie ze względu na zagrożenia wynikające ze słabnącego z wiekiem układu immunologicznego w tej grupie wiekowej. W przypadku szczepionki skoniugowanej, wystarczy tylko jedna dawka. Szczepienia przeciwko pneumokokom osób powyżej 50 lat, szczepionką skoniugowaną, są zalecane przez Głównego Inspektora Sanitarnego (GIS) w polskim kalendarzu szczepień (PSO). Jak widać szczepienia dzieci wpływają na efekt populacyjny (vide przykład w Kielcach), ale nie jest to wystarczające. I warto - kiedy wszystkie maluchy otrzymają już możliwość zaszczepienia – skupić się na dorosłych – mówi Sabina Szafraniec Prezes Stowarzyszenia Parasol dla Życia.

- Zachęcamy lokalne samorządy do wdrażania dobrych programów zdrowotnych, ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki szczepionkowej. Są efektywne, odpowiadają ważnej potrzebie zdrowotnej, są stosunkowo łatwe do przeprowadzenia i ewaluacji. Pokazują to również opinie Prezesa AOTMiT: zdecydowana większość programów szczepionkowych uzyskuje pozytywną opinię. Są to działania o udowodnionej skuteczności. Dają zarówno korzyści zdrowotne jak i ekonomiczne – mówi Tomasz Jan Prycel, Market Access Audit.