Na ekspozycji pokazano obiekty ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Toruniu ilustrujące kult świętych w polskiej kulturze. Wystawa za pośrednictwem wizerunków oraz tekstów przedstawia sylwetki wybranych świętych, opowiada w wierze w świętych patronów, o ich „funkcji społecznej”, a także zmianach w religijnych wyobrażeniach wiernych dotyczących świętych od minionych stuleci do czasów współczesnych. Ekspozycja ukazuje również stopień przenikania się sacrum i życia ziemskiego.

Narodziny i śmierć, choroba i wyzdrowienie, praca i świętowanie, bogactwo i ubóstwo to wszystko są sprawy życiowe składające się na codzienność każdego człowieka. Od wielu stuleci chrześcijanie wierzą, że na każdym kroku, w zwykłej krzątaninie, a także od święta, towarzyszą  im pomocnicy i ich opiekunowie – święci. Wystawa opowiada właśnie o nich.

Tych już trochę dziś zapomnianych i tych wciąż popularnych. Opisuje ich życie ziemskie, życie pełne radości wiary i miłości do Boga oraz nadziei na Zbawienie, obfitujące w poświęcenie, cierpienie i ból. Opowiada o wpływie, jaki mieli na życie zwykłych ludzi, o opiece jaką sprawowali nad wiernymi. Choć prezentowane zabytki pochodzą w większości z XIX i XX wieku, to kult świętych jest znacznie starszy, tak dawny jak historia męczeństwa za wiarę.

Od niepamiętnych już czasów w kościołach, kapliczkach przydrożnych i w domach znajdują się wizerunki świętych, przed którymi wierni modlą się wznosząc prośby o poprawę losu, dziękując za dobrodziejstwa. Poza wizerunkami – obrazami, figurami, rzeźbami- na wystawie prezentujemy również teksty modlitw, pieśni, przysłów i powiedzonek będących odbiciem stereotypów, przekonań, wiedzy o świecie, a przede wszystkim głębokiej religijności wielu pokoleń. Na ekspozycji przedstawiamy sylwetki wybranych świętych, którzy z różnych przyczyn cieszyli się i cieszą w Polsce największą popularnością.

Wystawa została podzielona na dwie zasadnicze części - część pierwsza odwołuje się do przeszłości, nieraz bardzo odległej (średniowiecze), natomiast część druga pokazuje również obiekty związane z czasami nam bliższymi, z religijnością XX i XXI wieku, w tym z drobnymi przedmiotami (medalikami, modlitewnikami, figurkami, brelokami), świadectwami ciągłości i ewolucji podstawowych form manifestacji wiary.

W pierwszej części nacisk położony  jest przede wszystkim na Żywoty świętych jako źródło i inspirację dla obrania danego świętego patronem, zwłaszcza patronem- uzdrowicielem. (było to charakterystyczne dla czasów dawniejszych, kiedy medycyna europejska była w „powijakach”). W części drugiej przedstawieni są święci – opiekunowie zawodów, stanów i życia domowego. Tu podkreślony jest osobisty stosunek wiernych do bliskich ich patronów, polegający np. na otaczaniu się wizerunkami najbardziej zaufanych świętych.

Scenariusz i tekst: Agnieszka Kostrzewa, Dział Folkloru Muzeum Etnograficznego w Toruniu
Fotografie: Jerzy Sołub, Muzeum w Bielsku Podlaskim