Dr Marta Skowron Volponi jest entomologiem, w swoich badaniach zajmuje się przede wszystkim zjawiskiem mimikry batesowskiej. Na Uniwersytecie w Białymstoku, w Katedrze Zoologii i Genetyki, realizuje trzyletni projekt badawczy, na który w 2019 roku dostała grant w konkursie SONATINA Narodowego Centrum Nauki.

W ramach tych prac entomolożka współpracuje z Uniwersytetem w Turynie, gdzie analizuje parametry akustyczne nagrań zrealizowanych w Polsce. Bada dźwięki wydawane w locie przez motyle z rodziny przeziernikowatych, które imitują owady z rzędu błonkówek.

To właśnie w Turynie zastała ją informacja o stypendium z Programu Bekker.

- Ta wiadomość bardzo mnie ucieszyła – nie kryje dr Marta Skowron Volponi. - Dzięki stypendium będę mogła przez 2 lata pracować ze znakomitymi naukowcami z Uniwersytetu we Florencji. Dołączę do zespołu dr. hab. Leonardo Dapporto, ale będę też współpracować z prof. Francescą Romaną Dani, pracującą na granicy chemii i biologii, która ma ogromne doświadczenie m.in. w badaniu substancji chemicznych pokrywających oskórek błonkówek. 

To właśnie lipidowa warstwa wosków z oskórka owadów, ich rola w komunikacji i rozpoznawaniu przez drapieżniki, będą głównym tematem badań biolożki z UwB podczas stażu finansowanego z NAWA. Już kilka lat temu, podczas badań realizowanych w Malezji, dr Skowron Volponi zauważyła bowiem intrygujące zachowania szczególnej rodziny motyli, które mogą mieć związek z mimikrą chemiczną.

Jak wyjaśnia badaczka, owady (szczególnie społeczne błonkówki) wykorzystują do komunikacji bodźce chemiczne. Zapach wosku, obecnego na powierzchni oskórka, pozwala im np. na odróżnienie sojuszników od wrogów, mieszkańców własnego gniazda od intruzów.

- Błonkówki, takie jak osy czy pszczoły, potrafią być bardzo agresywne wobec innych owadów. Tymczasem przyglądając się przeziernikom występującym na tym samym terenie co błonkówki, nie zaobserwowałam, by były one atakowane, choć ewidentnie osy czy pszczoły zauważały ich obecność. Podejrzewam „oszustwo”, bo przezierniki oszukują też w innych kwestiach. Czy w toku ewolucji wykształciły podobny skład chemiczny wosków oskórka do błonkówek? Być może w tym przypadku chodzi o mimikrę zapachową – wyjaśnia badaczka.

Tę hipotezę chce zbadać w ramach stażu. Zamierza poddać badaniom zarówno europejskie, jak i malezyjskie gatunki przeziernikowatych, by sprawdzić, czy zjawisko mimikry chemicznej u tej grupy wyewoluowało lokalnie, czy też jest rozpowszechnione od tropików po Europę. 

Badania na Uniwersytecie we Florencji dr Marta Skowron Volponi będzie mogła rozpocząć w październiku przyszłego roku. Teraz ma przed sobą jeszcze 3 miesiące badań akustycznych w Turynie, a potem – miesięczny pobyt na Uniwersytecie Kalifornijskim w Riverside.

Staż naukowy w USA będzie realizowany dzięki innemu stypendium: w 2020 r. badaczka została bowiem stypendystką Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w konkursie START.

- Namawiam zarówno młodych jak i doświadczonych naukowców do aplikowania w konkursach o stypendia, które pozwalają realizować badania za granicą. To bardzo wiele wnosi do rozwoju naukowego: pozwala poznać nowe metody i technologie badawcze, zdobyć kontakty naukowe. Poznając badaczy z zagranicznych ośrodków możemy ich też zachęcić do przyjazdu i realizowania projektów w naszym regionie, który akurat przyrodnikom ma bardzo wiele do zaoferowania – podsumowuje biolożka.

Więcej informacji o Programie Bekker NAWA oraz listę stypendystów można znaleźć na stronie internetowej Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej.

źródło i fot.: Uniwersytet w Białymstoku
oprac.: Edyta Chodakowska-Kieżel